EPC چیست؟

EPC چیست؟

E.P.C  Engineering, Procurement, Construction & Management

قراردادهای‌ EPC

پروژه‌هایی که به روش EPC انجام می‌پذیرند ویژگی‌های اجرایی خاصی دارند. کانون این ویژگی‌ها در برنامه‌ریزی، کنترل و سرعت بخشیدن فعالیتهای همزمان و حفظ کیفیت اجرا قرار دارد. شرکتی که مسئولیت اجرای پروژه به روش EPC را عهده‌دار می‌گردد متعهد به اجرای یک سلسله فعالیتهای موازی در قالب برنامه زمانبندی پروژه می‌گردد.

در روش EPC عملیات مهندسی، تدارکات و اجرا در قالب یک قرارداد انجام می‌پذیرد، به طوری که همزمان که خدمات مهندسی در جریان تکمیل قرار می‌گیرد خدمات تحویل کالا و تجهیزات به کارگاه نیز انجام و اجرای عملیات ساختمانی و نصب به موازات آنها سرعت می‌گیرد.

مدیریت، نقش بسیار عمده‌ای در ایجاد هماهنگی موازی و تکمیل موفقیت‌آمیز پروژه EPC دارد. استفاده از تکنیکهای کاربردی مدیریت پروژه و استفاده از ارگانهایی که دارای تجربه مدیریت و کنترل پروژه می‌باشند، قویاً توصیه می‌شود. شرکتی موفق است که خدمات مهندسی و تدارکات کالا را به گونه‌ای کنترل کند که ضمن حفظ استانداردهای مورد اشاره در قرارداد، هزینه‌های اضافی در تدارکات کالا را به حداقل رساند.

از آنجا که در روش EPC نظارت که یکی از عوامل افزایش هزینه و زمان است کاهش می‌یابد، لازم است سیستمهای تضمین کیفیت در مهندسی پایه، تفصیلی ساخت و نصب به طور کامل در شرکتها پیاده شود.

در توزیع هزینه پروژه‌های EPC بیشترین ریسک را بخش کالا و تجهیزات پروژه دارد و لذا هماهنگی صحیح بخش مهندسی و بخش تدارکات کالا و تجهیزات، بسیار کلیدی و پراهمیت خواهد شد.

استفاده‌ از شرایط‌ قراردادهای‌ تیپ‌ فیدیک‌ در سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌ سابق‌، با اخذ وام‌ از بانک‌جهانی‌ در دهه‌ 40خورشیدی‌ (برابر با 61 - 1960 میلادی‌) شروع‌ شد و با ترجمه‌ کتاب‌ قرمز به‌ فارسی‌، مورد استفاده‌ قرار گرفت‌. این‌ قراردادها تا سال‌ 1990 در دنیا متداول‌ بود.

در سال‌ 1990 (خرداد 1369) در کنفرانس‌ سالانه‌ فیدیک‌ که‌ در نروژ برگزار شد، بحث‌ پیرامون‌قراردادهای‌ Design and Built مطرح‌ گردید و مقرر شد که‌ فیدیک‌ برای‌ پروژه‌های‌ بزرگ‌ وچندمنظوره‌ به‌ این‌ کار بپردازد و براساس‌ آن‌ تقسیم‌ ریسک‌ بین‌ صاحب‌ کار و پیمانکار صورت‌ بگیرد. دراینجا از واژه‌ صاحب‌کار استفاده‌ می‌شود تا تفاوتی‌ با واژه‌ کارفرما داشته‌ باشد. امروزه‌ در دنیا به‌ جای‌ واژه ‌Client یا کارفرما، از واژه‌ Owner یا Employer استفاده‌ می‌شود. یعنی‌ اگر از واژه‌ کارفرما استفاده‌شود، تمامی‌ توانمندی‌ها در آن‌ نهفته‌ است‌ و احتیاج‌ به‌ مشاور یا پیمانکار وجود ندارد. بنابراین‌ توصیه‌می‌شود که‌ از این‌ کلمه‌ کمتر استفاده‌ گردد...

علت‌ پیش‌رفتن‌ بازار کار به‌ سوی‌ قراردادهای‌ EPC

اولین‌ دلیل‌ اطمینان‌ کارفرما یا صاحب‌ کار از مبلغ‌ نهایی‌ و زمان‌ قطعی‌ پایان‌ کار است‌. تغییرات‌زمان‌ در پروژه‌هایی‌ که‌ به‌ روش‌ EPC اجرا می‌شوند بسیار کم‌ است‌ زیرا جریمه‌هایی‌ درنظر گرفته‌ شده ‌برای‌ طرفین‌ در قرارداد زیادند.‌در قراردادهای‌ نوع‌ EPC این‌ جریمه‌ها واقعاً اجرا می‌شوند و طرفین‌ همگی‌ دنبال‌ آن‌ هستند که‌ آن‌ پنالتی‌ها را پرداخت‌ نکنند. در زمانی‌ که‌استفاده‌ از سرمایه‌ خصوصی‌ در اجرای‌ فایننس‌ مطرح‌ است‌، قطعاً باید از قراردادهای‌ نوع‌ EPC استفاده‌کرد.

یکی‌ از موارد دیگری‌ که‌ در EPC وجود دارد، جلوگیری‌ از لوث‌ مسئولیت‌ و تقسیم‌ کار است‌. اصولاً در قراردادهای‌ نوع‌ EPC مسئولیت‌ از یک‌ مؤسسه‌ خواسته‌ می‌شود و به‌ عبارت‌ دیگر مسئولیت ‌تکه‌تکه‌ نمی‌شود. در نتیجه‌ مسئولیت‌ در عملکرد، آزمایش‌ و کارایی‌ و تجهیزات‌ به‌ طور کامل‌ برعهده‌پیمانکار است‌.

شرح کلی قراردادهایEPC

EPC در واقع کوتاه نوشت این واژگان است: Engineering/procurement/construction که به سادگی می توان آنرا به مهندسی، تامین کالا و ساخت و اجرا تعبیر کرد. البته قرارداد EPC به همین مطالب خلاصه نمی شود. چنین نیست که اگر اصول مهندسی، تامین کالا و اجرا را بدانیم، آنگاه بتوانیم پروژه را به صورت EPC اجرا کنیم. همچنین نمی توان با قرار دادن سه منبع گوناگون مهندسی، تامین کالا و اجرا در کنار هم EPC به انجام رساند.

مسلما این مقوله، عمیق تر و فراتر از کنار هم قرار گرفتن این سه واژه است. ترکیب یا در هم آمیختن عملیات فنی، طراحی، اجرایی، و تامین کالا، چنان پیچیده است که می توان به اندازه پایان نامه های دانشگاهی درباره آن مطلب نوشت.

ترکیب عملیات، اداره کردن، تحویل به موقع با هزینه پیش بینی شده و با در نظر گرفتن ریسک ها در محدوده هر قرارداد مفهومی جز مدیریت ندارد.

مدیریت قرارداد یا پروژه EPC، همه تعهدات پیش گفته را به عهده می گیرد.

مزایا و معایب قراردادهای EPC

1.مزایا و معایب از نظر کارفرما

مزایا:

اطمینان بیشتر از هزینه‌های اجرایی

احتیاج به نیروی کار کمتر برای کارفرما – برای اینکه کنترل کمتری موردنیاز بوده و کارفرما مجبور نباشد بین پیمانکاران مختلف نقش رابط را ایفا کند.

یکپارچگی(Integration) بهتر

معایب:

هزینه بیشتر

داشتن کنترل کمتر روی جزییات

2. مزایا و معایب از نظر پیمانکار

مزایا:

انعطاف‌پذیری بیشتر در اجرای کار

یکپارچگی(Integration) بهتر

معایب:

ریسک بیشتر

کنترل‌ کیفی‌ و نظارت‌ در قراردادهای‌ EPC

از دهه‌ 1980 به‌ بعد، مبحث‌ TQM یا Total Quality Management در جهان‌ مطرح‌ گردید و بسیاری‌ از پیمانکاران‌ بزرگ‌ دنیا به‌ آن‌ توجه‌ کردند.سازمان‌هایی‌ که‌ می‌توانند پروژه‌هایی‌ را که‌ به‌ روش‌ EPC اجرا شده‌اند مورد کنترل‌ کیفی‌ قراردهند, سازمان‌هایی‌ هستند که‌ بحث‌ TQM را درنظر دارند و به‌ کار می‌برند.از آنجا که‌ در این‌ روش‌ کارفرما تنها کنترل‌ محدودی‌ بر پروژه‌ دارد و نباید در کار پیمانکار دخالت‌کند، نظارت‌ کارفرما بر جریان‌ پیشرفت‌ کار و اطمینان‌ از انطباق‌ آن‌ با برنامه‌ زمان‌بندی‌ پروژه‌، کنترل ‌بر کیفیت‌ تعیین‌ شده‌، انجام‌ آزمایش‌های‌ حسن‌ انجام‌ کار، در قراردادهای‌ EPC توسط نماینده‌ کارفرما انجام می‌گیرد. اصولاً در چنین‌ قراردادهایی‌ نماینده‌ کارفرما وظیفه‌ نظارت‌ و کنترل‌ پروژه‌ را به‌ عهده‌ دارد. در این قسمت‌ به بیان‌ ویژگیهای‌ نماینده‌ کارفرما در قراردادهای‌ EPCپرداخته می‌شود‌. اصولاً نماینده‌ کارفرما که‌ باید کار تضمین‌ کیفیت‌ را انجام‌ دهد و اختیارات‌ کارفرما را به‌ عهده ‌بگیرد، باید واجد صلاحیت‌ و دارای‌ تخصص‌ لازم‌ در زمینه‌ مسائل‌ مرتبط‌ با طرح‌ و پروژه‌ باشد.بنابراین‌ تنها مهندسان‌ مشاوری‌ می‌توانند این‌ نقش‌ را به‌ عهده‌ بگیرند که‌از تخصص‌ کافی‌ در زمینه‌ پروژه‌ موردنظر برخوردار باشند تا بتوانند هدایت‌ کار را در دست‌ بگیرند. دراین‌ زمینه‌ فیدیک‌ معتقد است‌ که‌ علاوه‌ بر مواردی‌ که‌ مهندسین‌ مشاور در ایران‌ انجام‌ می‌دهند (مانند شناسایی‌ و تدوین‌ فاز 1 و 2 و همچنین‌ نظارت‌ بر ساخت‌) موارد و مأموریت‌های‌ دیگری‌ نیز برعهده‌ این‌گروه‌ گذاشته‌ شده‌ است‌. در پیش‌نویس‌ آیین‌نامه‌ جدیدی‌ که ‌از سازمان‌ برنامه‌ریزی‌ و مدیریت‌کشور برای‌ هیأت دولت‌ فرستاده شد,‌ این‌ موارد نیز پیش‌بینی‌ گردید. مواردی‌ مانند نظارت‌ بر ساخت‌, مدیریت‌ پروژه‌، مدیریت‌ کیفیت‌، مدیریت‌ ساخت‌، مدیریت‌ هزینه‌، بررسی‌ و ارجاع‌ کار، فسخ‌ قرارداد، خدمات‌ حقوقی‌، آموزش‌ فنی‌، تحلیل‌ مدیریت‌ ریسک‌، بررسی‌ مقادیر مهندسی‌ ارزش‌ و نظایر آن‌ در این‌ زمینه‌ بخشی‌ از وظایف‌ مهندس‌ مشاور درنظر گرفته‌ شده‌ است‌.

شرایط فعلی و چشم انداز آینده قرارداد EPC در داخل و خارج کشور

آنچه در خارج از کشور و در پیمان های بین المللی رواج دارد، اجرای قرارداد به صورت EPC است. شاید یکی از دلایل عدم حضور مجریان ایرانی در قراردادهای بین المللی، همین نزدیک نشدن شرکت های ایرانی به نوع EPC است. اما آنچه در زمان حاضر اهمیت دارد اجرای پروژه ها در داخل کشور است.

اما شرکت در مناقصه EPC و به ویژه رقابت با شرکت های غیر ایرانی که سال هاست با این مقوله آشنا هستند، بر قراری تمهیداتی را برای شرکت های ایرانی می طلبد. بدون در نظر گرفتن چنین تمهیداتی در بهترین حالت، مناقصه ها یک پس از دیگری از دست می روند و شرکت های ایرانی بیکار می مانند، یا به صورت زیر پیمانکاران مجریان اصلی در خواهند آمد.

--------------

EPC

امروزه واژه EPC در بسیاری از متون ، سمینارها، روزنامه ها، ادارات، سازمان ها و... شنیده می شود . EPC مخفف سه واژه Engineeing/Procurement/Constrution است که به سادگی می توان آن را به مهندسی، تامین کالا و ساخت و اجرا تعبیر کرد.

شاید تا به حال به سوالاتی مشابه زیر در مورد EPC برخورد کرده باشید :

آیا EPC نوعی قرار داد است که می توان آن را مشابه دیگر انواع قرارداد های گوناگون حقوقی تصور کرد، یا ویژگی هایی خاص خود را دارد؟

چه شاخص هایی به عنوان نقاط ضعف و قدرت آن مطرح می باشند؟

طرفین آن چه کسانی بوده و چه نقشی ایفا می نمایند؟

برای انجام EPC چه شرایط و امکاناتی باید فراهم گردد؟

آیا در حال حاضر اجرای چنین قرارداد هایی در کشور وجود دارد و به طور کل آیا فرهنگ آن در جامعه مفهوم پیدا کرده است.

سئوالاتی چنین هر روزه در محافل علمی مورد بحث و بررسی قرار می گیرند و سازمانهای پژوهشی و شرکتهای نفتی و پتروشیمی جهان به دلیل نیاز شدیدی که به این گونه قرار دادها احساس می کنند، بیش از سایر مراکز در پی آماده سازی زمینه برای اجرای آن می باشند.

ترکیب عملیات ، اداره کردن، تحویل به موقع با هزینه پیش بینی شده و با در نظر گرفتن ریسک ها در محدوده هر قرار داد مفهومی جز مدیریت ندارد.

به این ترتیب EPC دارای مفهومی فراتر از مهندسی و در واقع در بر گیرنده شاخصهای مدیریتی است. مدیریت قرارداد یا پروژه EPC شامل مدیریت مالی، محدوده پروژه، زمان، نیروی انسانی، ارتیاطات، ریسک، تامین کالا، کیفیت و نهایتا در هم آمیختن تمامی اینهاست. به این ترتیب ترکیب این سه شاخص اصلی مفهوم EPC را به تلفیقی از علوم پایه و انسانی می کشاند؛ که درآن خلاقیت فردی رهبری ماشین را در اخیتار کامل خود می گیرد.

قراردادهای EPC سالیان بسیاری است که در سطح جهان اجرا می شوند، اما در سالهای اخیر به دلیل گسترش روابط و مناسبات و نیاز به قرارداهای مدون و کارآمد در سطح جهان از اقبال عمومی و بی نظری برخوردار شده اند. هر چند هر قراردادی از جمله EPC دارای مزایا و معایبی می باشند که طرفین درگیر را مجاب به پذیرش آن می نمایند؛ اما مزایا و فوائد EPC به مراتب بیش از نقاط ضعف آن است.

معمولا صاحبان کار یا کارفرمایان جز اجرای پروژه ها ، درگیریهای فراوان دیگر نیز دارند و در واقع محور اصلی فعالیت آنها ، اجرای پروژ نیست. یکی از ویژگی های جدید دانش مدیریت، شناسائی و هدایت سازمان ها به طرف فعالیت محوری آنها است. در عرصه های گوناگون از جمله یک واحد پتروشیمی محور اصلی تفکر کارفرما چگونگی فتح بازارهای جهانی و نگهداشت بازارهای کنونی است، به همین خاطر مدیریت چنین واحدی می تواند با انعقاد قرار دادهای EPC ، اجرا و مدیریت پروژه در زمینه اجرا و راه اندازی واحد را به پیمانکار سپرده و خود به سیاستهای کلان گسترش فعالیتهای واحد بیاندیشد.

یکی از مشکلاتی که کارفرمایان در مورد قراردادهای عادی مهندسی همواره با آن مواجه می باشند ، قبول درجه بالائی از ریسک است . به عبارتی دیگر در اینگونه قراردادها کارفرما تامین کالا، پیمانکار مهندسی پروژه و پیمانکار ثالث اجرای پروژه را بر عهده می گرفتند . از آنجائی که در بسیاری از موارد جهت نظارت بر کار ناظری وجود ندارد، احتمال بروز عدم تطبیق ها فراوان بوده و کارفرما همواره در وضعیت ناامنی به سر می برد. این تغییر و تاخیرات ناشی ازآن ، خود به مفهوم هزینه های بس بیشتر از بودجه پیش بینی شده پروژه است. در واقع در قرار داد EPC ، صاحب کار با انتقال ریسک و جلوگیری از بروز تغییرات، هزینه های طرح را کاهش داده . زمان اجرای طرح را نیز حتی الامکان تضمین می کند.

از سوی دیگر پیمانکار نیز با بررسی تمامی موارد و سنجش وضعیت موجود و پیش بینی آینده و گردآوری نیروهایی زبده و کارآمد و متخصص سعی در ارائه قیمتی دارد که نه تنها بتواند ریسک های موجود را از خود سازد ، بلکه سود قابل قبولی را نیز کسب نماید. نکته قابل توجه اینکه پیمانکار باید سعی کند ریسک ها و لغزش های احتمالی را به صفر نزدیک سازد.

در این میان طرفین معاهده باید پیش از اجرای EPC از تامین مالی قرارداد، نوع بیمه جاری برآن، چگونگی جذب نیروی انسانی مورد نیاز، برآوردی کلی از هزینه ها، شرایط آینده بازار و.... آگاهی کافی داشته باشند.

آنچه در خارج از کشور و در پیمان های بین المللی رواج دارد، اجرای قرارداد به صورت EPC است، یکی از دلایل عدم حضور مجریان ایرانی در قراردادهای بین المللی، همین نزدیک نشدن شرکت های ایرانی به EPC می باشد. اما آنچه در زمان حاضر اهمیت دارد اجرای پروژه ها در داخل کشور است. بدون شک جهت هماهنگ شدن با روند اقتصاد جهانی و همچنین به منظور بهینه سازی زمان و هزینه انجام پروژه ها، صاحب کاران ناچار به سوی مناقصه های EPC باید پیش بروند. اما شرکت در مناقصه EPC و به ویژه رقابت با شرکت های غیر ایرانی که سالهاست با این مقوله آشنا هستند، برقراری تمهیداتی را برای شرکت های ایرانی می طلبد. بدون در نظر گرفتن چنین تمهیداتی در بهترین حالت، مناقصه یکی پس از دیگری از دست می روند وشرکت های ایرانی بیکار می مانند، یا به صورت زیر پیمانکاران مجریان اصلی در خواهند آمد.

نکته ای که لازم است در این مقوله مد نظر قرار گیرد، عدم تداخل مفهوم مجری پروژه EPC با MC است.این دو کاملا مجزا از یکدیگرند. حضور به عنوان MC در پروژه، به هیچ وجه به معنی اجرای EPC نیست. MC صرفا نماینده کارفرما برای نظارت بر کار پیمانکار EPC است؛ به این مفهوم که کارفرما حتی نظارت بر اجرای پروژه را نیز به پیمانکار دیگری واگذار کرده است تا خود به کارهای اصلی اش بپردازد. شرایط و امکانات MC نیز با شرایط پیمانکاری EPC کاملا متفاوت است.

فازهای یک پروژه EPC :

فاز مهندسی یا طراحی (Engineering): در این مرحله از پروژه مدارک، اسناد و نقشه های مورد نیاز جهت طراحی های آتی، خرید تجهیزات و مواد و نصب و اجرای مواد و تجهیزات انجام می گیرد. در این مرحله معمولا پیشرفت پروژه بر اساس مراحل طراحی و میزان نفر ساعت لازم جهت تکمیل طراحی برنامه ریزی و کنترل می شود.

فاز خرید یا تدارکات (Procurement): در این مرحله اقلام ، تجهیزات و مواد مورد نیاز جهت اجرای پروژه تهیه می گردد. در این مرحله معمولا پیشرفت پروژه بر اساس مراحل خرید و هزینه (در برخی موارد زمان یا ترکیبی از هزینه و زمان) لازم جهت تکمیل خرید برنامه ریزی و کنترل می شود.

فاز نصب یا اجرا (Construction): در این مرحله تجهیزات و مواد پروژه نصب یا اجرا می گردند. در این مرحله معمولا پیشرفت پروژه بر اساس احجام و مقادیر کاری لازم جهت تکمیل خرید

دکتر نادر اسدالهی

مشاور  بازار یابی بین المللی ,اداری ,صنعتی , بازرگانی