سنجش روایی(اعتبار) و پایایی(اعتماد) شاخصها

سنجش روایی(اعتبار) و پایایی(اعتماد) شاخصها

اندازه گیری از دو بعد مورد بررسی است :

  1- سطوح اندازه گیری 

2 – کیفیت اندازه گیـری.تعریف متغیرها :

 به هر صفتی که بتواند بیش از یک مقدار یا حالت داشته باشد یعنی قابل تغییر باشد متغیر گفته می شود. متغیرها عواملی هستند که برپدیده ها و بر یکدیگر تاثیرمی گذارند.  چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند چند گونه متغیر خواهیم داشت: 

1-     متغیرهای اسمی: 

برخی از متغیرهای اسمی فقط به دو قسمت قابل تقسیم اند. مانند جنسیت.

2-    متغیر های ترتیبی: 

این نوع متغیر را محقق به دو یا چندین قسمت تقسیم کرده و آنها را رده بندی می نماید. 

مانند: تحصیلات

3-    متغیر مستقل:

 آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد.

4-    متغیر وابسته: 

آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند.

       5 – متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):

در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحو  مطلوبی توصیف می کنند.مانند: میزان درآمد.

    6- متغیر مداخله گر:

 آن متغیری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.

اما شکل دیگرکه بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت می گیرد:

 متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده می شود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد.

متغیر کیفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی می شود.

 متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می آید می نامند . در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا کاربردی ضرورت پیدا می کند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد که مهمترین آنها عبارتند از:

قابلیت انجام داشته باشند ، دقیق و مشخص باشند ، قابلیت اندازه گیری داشته باشند.

کیفیت اندازه گیری به دو چیز بستگی دارد: 

  1 –  اعتماد  

reliability   2– اعتبار validity          

 وقتی از اعتبار صحبت می کنیم از صحت و درستی یک اندازه گیری بحث می کنیم و وقتی از اعتماد صحبت می کنیم از دقت و تکرار پذیری یا بازیافت بحث می کنیم .

اعتماد:

 باید مطمئن گردیم می توانیم به پاسخ هایی که مردم به پرسش های ما داده اند اعتماد کنیم پرسشی که مردم امروز به گونه ای و فردا به گونه دیگر به آن پاسخ دهند پرسش بی فایده ای است ( این همان مسئله اعتماد است). یک آزمون زمانی دارای اعتماد است که نمره های مشاهده و نمره های واقعی آن دارای همبستگی بالایی باشند، اعتماد در یک آزمون به دقت آن اشاره دارد . و یک آزمون در صورتی دارای قابلیت اعتماد است که اگر آن را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار انجام دادیم . نتایج حاصل از آن به هم نزدیک باشد .

روش های تعیین کننده اعتماد:

 1 – آزمون – پی آزمون (آزمون – آزمون مجرد) 

2 – فرمهای موازی – باجایگزین  3 – روش دو نیمه کردن آزمون 4 – روش کودر – ریچاردسون 5 – آلفای کرونباخ.

اعتبار: معتبر سنجه‌ای است که همان چیزی را بسنجد که مورد نظر ماست ( دوای 1384 : 63)

محاسبه اعتبار شرط ضروری برای محاسبه اعتماد است اول باید اعتبار را چک کرد اگر اعتبار بود سراغ اعتماد می رویم .

اعتبار را می توان به 3 دسته کلی تقسیم کرد :

1 – محتوایی -   اعتبار نمونه گیری

2 – تجربی:    الف : پیش بینی     ب : توافق

3- سازه‌ای :   همگاریی ـ واگرایی ، تحلیل عامل ، تمایز سنی ، همسان درونی .

اعتبار محتوی: در اعتبار محتوی ما به دنبال مناسب بودن و صحت یک وسیله از نظر محتوی هستیم.

اعتبار نمونه گیری : با یک فرضی بنیادین شروع می شود و آن اینکه هر مفهوم با صفت اجتماعی مورد مطالعه دارای بی نهایت معرف است هر مفهومی دارای جامعه آماری معرف ها است و به سوی بی نهایت میل می کند تا چه حد نمونه معرف ها نمونه برازنده ای یا نماینده بر حقی از جامعه آماری معرف ها است اگر یک وسیله ای نمونه معرفی باشد دارای اعتبار نمونه گیری است .

اعتبار تجربی (معیار ) : رابطه یک وسیله اندازه گیری را با نتایجی که به دنبال دارد مورد توجه قرار می دهد به عبارت دقیق تر این سوال را بیان می کند تا چه حد یک فرآیند اندازه گیری نتایج مورد انتظار را به دنبال داشته است .

اعتبار پیش بینی :  عبارت است از توانایی آزمایش با سنجش فرق گذاری بین افراد به عنوان یک ملاک آتی .

اعتبار توافق : مستلزم آن است که ابزار پیمایش را با استفاده از روش دیگری که به عنوان (( معیار طلایی )) برای سنجش متغییر مورد تائید است قضاوت کنیم لازمه بنیادین آن است که این معیار به عنوان راهی مناسب برای اندازه گیری همان مفهوم مورد پذیرش باشد . این مقدار آماری به عنوان یک ضریب همبستگی با آن آزمون محاسبه می شود .

اعتبار سازه‌ای: رابطه یک وسبله اندازه گیری را با پیشینه تئوریک و یا فضا یای تئوریک بحث می کند به عبارت دقیق تر اعتبار ساده ای این سوال را مطرح می کند که تا چه حد یک وسیله اندازه گیری منعکس کننده قضایای تئوریک است هر چقدر این انعکاس بالا باشد اعتبار ساده ای بالا است .

اعتبار سازه ارزشمند ترین و دشوارترین راه سنجش ابزار پیمایش است (( به عبارتی در این شیوه ارزیابی  بر حسب مطابقت آن با انتظارات نظری صورت گیرد )) .

برای تعیین اعتبار سازه می توان راههای مختلف زیر را بکار برد :

1. همگرایی و واگرایی: این روش براین واقعیت تاکید می کند که اندازه گیری یک صفت بر اساس دو روش باید نتایج مشابه و نزدیک به هم را به دنبال داشته باشد مثل پرسشنامه و مصاحبه.

و همبستگی یک صفت بر اساس دو روش باید بزرگتر از همبستگی دوصفت  نزدیک به هم براساس روش واحد با شد با این نتیجه ادا می کنیم وسیله ما از نوع سازه ای است .از طرفی دیگر ، آزمون مورد نظر باید با آزمون های دیگری که سازه های متفاوتی را اندازه گیری می کنند همبستگی نداشته باشد که این نوع روایی را روایی واگرا یا روایی افتراق می نامند .

2. تحلیل عامل: جز خانواده آماری چند متغییره است از طریق آن می توان تعداد و ماهیت متغییرهایی را که یک آزمون اندازه گیری می نماید مشخص کرد .

در تحلیل عامل برخلاف وگرسیون متغییر وابسته منتقل به آن صورت نداریم بلکه همبستگی همه متغییرها با هم دیگر به منظور کاهش داده و کاراتر کردن داده ها انجام می دهیم .

3. تمایز سنی : اگر یکی از ویژگیهای انسان با بالا رفتن سن پیشرفت نشان دهد نمرات آزمونی که برای اندازه گیری این ویژگی تهیه شده است باید منعکس کننده این مطلب باشد برای مثال عملکرد افراد در آزمون های هوشی با بالا رفتن سن باید بهبود یابد.

4. همسان درونی : آخرین روش تعیین اعتبار سازه همسان درونی است .ساخت درونی آزمون در این روش مورد بررسی قرار می گیرد از لحاظ نظری نمرات خرده آزمون باید با نمره کل آزمون همبستگی زیادی داشته باشد . زیرا فرض براین است که همه آنها حوزه رفتاری واحدی را اندازه گیری می کنند . از طرفی دیگر خرده آزمون ها نباید با یکدیگر همبستگی زیادی داشته باشند زیرا در چنین حالتی همه آنها یک چیز را اندازه گیری می گیرند و تکراری خواهد بود ) .