فرضیه تحقیق

فرضیه تحقیق

اهمیت فرضیه در تحقیقات مختلف یکسان نیست و در برخی تحقیقات نظری ، اهمیت کمتری می یابد. همچنین در تحقیقات اجتماعی توصیفی ، در مواردی نقش فرضیه کمتر است. هر چند در این نوع تحقیقات نیز باید به فرضیه سازی و آزمون آن پرداخت.

فرضیه را باید به حق موتور تحقیق دانست. تمامی فرآیند تحقیق برای اثبات یا رد فرضیه صورت می گیرد . هم اثبات و هم رد فرضیه حائز اهمیت است و نباید صرفا به اثبات فرضیه توجه داشت(ساروخانی ، 1385 : 103).

نخست پژوهشگر منابع تدوین فرضیه (نظریه و یا اقتباسی که از تحقیقات قبلی می کند) ذکر می­نماید، سپس فرضیه ها به صورت جمله خبری (نه سئوالی و نه با بیان منفی) و بر پایه متغیرها و یا رابطه پیش بینی شده بین آنها به روشنی ذکر می­شود. در این مبحث متغیرهای علّی تعیین می­گردد و اگر به مقیاس وشاخص­هایی نیاز باشد، معرفی می گردد.

قابل ذکر است که برخی تحقیقات توصیفی نیاز به فرضیه ندارد، بلکه به جای آن پرسش­هایی اصولی و محوری در جهت اهداف تحقیق تنظیم می­شود به طوری که مسیر تحقیق را نشان می­دهد. 

زمینه سنجی : زمینه سنجی با تحقیق مقدماتی مرحله کوتاهی است که غالباً در پژوهشهای میدانی قبل از ارائه فرضیه و تجدید جامعه مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در تحقیق مقدماتی معمولاً از تکنیک مشاهده و گاهی نیز از “فهرست سئوالات” استفاده می‌شود.

در این مرحله سعی می‌شود تا ویژگیهای کلی و ابعاد جامعه مورد مطالعه شناسایی گردیده و در صورتیکه قصد نمونه‌گیری داشته باشیم, بتوانیم نمونه‌های خود را با توجه به گونه‌گونی جغرافیائی و تنوع اقلیمی و ساخت اقتصادی , اجتماعی منطقه انتخاب نمائیم . در تحقیقات میدانی گاه نیز بجای “زمینه سنجی”, اصطلاح “دید کلی ” را بکار می‌برند که منظور همان مشاهده کلی و عمومی محقق قبل از ارائه فرضیه و محدود نمودن دقیق جامعه مورد مطالعه است .

منابع فرضیه :

1- کشف و شهود: فرضیه هایی که از کشف و شهود ناگهانی ناشی می شود ، ممکن است در برخی از موارد برای توسعه و پیشرفت علم مفید باشد.

2- منطق و استنتاج : فرضیه هایی که از طریق منطق بدست می آیند ، با شرایط ویژه ، با نظریه ها در ارتباطند. این نوع فرضیه ها را همانطور که گفته شد، قیاسی می خوانند، چه بیشتر با استنتاج از نظریه ها و اصول کلی تر بدست می آیند.

3- مشاهده و تجربه :در بسیاری از موارد ، مشاهده امور و پدیده های اجتماعی سر چشمه فرضیه یا فرضیه هاست.

4- تحقیقات پیشین : تداوم تحقیقات خود از منابع فرضیه است . با انجام هر تحقیق، سوالهایی چند پاسخ می یابند. در عین حال هر تحقیق ضمن آنکه موجبات پیشرفت دانش را فراهم می سازد، خود سوالهایی چند پدید می آورد که سر چشمه فرضیه هایی تازه اند.

5- فرهنگ: دانش انسانی در چارچوب هر فرهنگ، رنگ و صبغه ای ویژه می یابد، به مسائلی خاص توجه می نماید و زمینه های ویژه ای نیز می پذیرد. از اینروست که باید گفت فرضیه هایش نیز تابع فرهنگ اند ، هم فرهنگ وسیع و فراگیر ، هم فرهنگهای خاص و جزئی( ساروخانی ، 1385: 106-103).

ویژگی های یک فرضیه خوب :1- اصل  صراحت. 2- اصل فراغت از ارزش .3- اصل دقت : فرضیه باید دقیق و مشخص باشند و از کلیات و امور بدیهی به دور مانند. 4- اصل پژوهش پذیری : فرضیه باید قابل بررسی باشد ، یعنی ابزار لازم جهت سنجش و اندازه گیری آن موجود باشد(ساروخانی ، 1385: 108- 107)